Речиси две недели по ноќта кога сирените за воздушна опасност и бучавата на НАТО-авионите ја прекинаа тишината на истокот од Полска, клучното прашање во Европа не е само дали Москва намерно испрати повеќе од 20 дронови во воздушниот простор на НАТО, туку и што воениот одговор открива за долгорочната способност на Алијансата да се справи со ваквата закана.Според полските власти, остатоците од дроновите што паднале се евтини модели „Гербер“, изработени од шперплоча и стиропор, со цена околу 8.500 евра по парче. Истовремено, НАТО реагирал со авиони Ф-16 и Ф-35 вредни милиони, што значи дека акцијата чинела десетици илјади евра само за гориво и одржување.„Асиметријата на трошоците едноставно не функционира,“ предупредува Роберт Толаст од британскиот тинк-тенк RUSI.Иако НАТО покажа ефикасност против масовниот напад со ирански дронови врз Израел во април, експертите предупредуваат дека долгорочната цена на ваквата одбрана е неодржлива.„Повеќето западни армии пред Украина воопшто не ја разгледуваа асиметричната закана од дронови,“ вели Толаст.Дека технологијата постои сведочи британската компанија MARSS, која веќе произведува пресретнувачки дронови управувани со вештачка интелигенција. Но, директорот Јоханес Пинл тврди дека НАТО системите за набавка се „заглавени во осумдесеттите“.„Во Европа сè уште пишуваат спецификации за систем кој ние веќе со години го користиме во операции,“ нагласува тој.Војната во Украина создаде забрзани процедури за набавка, кои им овозможуваат на државите директно да купуваат опрема за Киев.„Ако опремата е за Украина – добивате веднаш. Ако е за вашата армија – ќе чекате процедура,“ објаснува Сијете Хаминга од Robin Radar Systems, чија технологија детектира ирански „Шахед“ дронови на 12 километри.Пример за ваква трансформација е португалскиот стартап Tekever. Од 2022 година, британската влада инвестираше речиси 300 милиони евра во нивните извидувачки дронови AR3 за Украина. Почетоков на годината, RAF најави дека ќе ги интегрира во својот нов електронски систем StormShroud – за само шест месеци од тестирањето до оперативна употреба.Текевер неодамна отвори нова фабрика со илјада работни места во Велика Британија, четврта по ред, најавувајќи масовно производство на дронови.„Ризикот мора да се дели меѓу индустријата и владата,“ вели Карл Бру од одделот за одбрана на компанијата.Со оглед на тоа што Украина стана вистинско тестно поле за нови технологии, јасно е дека НАТО мора да се приспособи многу побрзо отколку досега. Прашањето што останува е: ќе успее ли Алијансата да го направи тој чекор пред да биде предоцна?
